da
de
en
es
fr
it
nb
pt
sv
fiWaarom wordt motorvermogen eigenlijk uitgedrukt in paardenkrachten?
Ja, leg dat maar eens uit. Verreweg de meeste fysieke grootheden die we tegenwoordig gebruiken, hebben namelijk de naam gekregen van een natuurkundige die de grootheid voor het eerst ontdekte of van een persoon die enorm veel heeft bijgedragen aan onderzoeken rondom de grootheid. Newton (kracht), Celsius (temperatuur), Watt (vermogen), Ampére (stroom), Ohm (weerstand), allemaal logische verwijzingen. De term ‘paardenkrachten’ hoort duidelijk niet in dit rijtje thuis…
Echter, op een veel te gezellige zaterdagavond in 1770, in een druk café ergens in het centrum van Glasgow, werd door James Watt toch echt de vergelijking gemaakt tussen het vermogen van zijn stoommachine en dat van een paard. Zoals dat wel vaker gaat met iets teveel drank op, schepte de één nog meer op dan de ander en al snel werd er door James Watt geroepen dat zijn nieuwste stoommachine “net zoveel vermogen kon leveren als maar liefst 5 paarden!” Er werden direct flinke weddenschappen afgesloten en al de volgende ochtend zou er een heuse krachtmeting volgen op een landgoed net buiten de stad.
Goed, vergeet ons mooie verhaal gelijk maar weer, want dat is niet helemaal hoe het gegaan is. Nu we er over nadenken: we weten eigenlijk niet eens of James Watt wel regelmatig in een café te vinden was. Dronk hij eigenlijk wel alcohol?
Alcohol of niet, James Watt bouwde wel degelijk een revolutionaire door stoom aangedreven motor. Hij was zeker niet de eerste, want de Newcomen Steam Engine werd al een tijdje door de rijke elite gebruikt. De door stoom aangedreven motor van James Watt was echter zoveel efficiënter dat deze slechts een kwart van de brandstof verbruikte en dat terwijl de motor wel degelijk hetzelfde vermogen leverde. Het kostte hem dan ook niet veel moeite om deze mensen ervan te overtuigen dat het veel verstandiger was om zijn nieuwe stoommachine te gaan gebruiken: een paar moeilijke technische termen en de boodschap dat de machine 75% zuiniger was, volstond.
Maar James Watt wilde zijn stoommachine niet alleen aan de elite slijten. Hij wilde ook de ‘gewone man met werkpaard’ ervan overtuigen dat werken met zijn machine vele malen efficiënter was dan de handmatige en mechanische wijze waarop deze mensen nu werkten. Maar hoe overtuig je mensen die de technische taal niet spreken? De enige manier die tot de verbeelding zou spreken, zou de vergelijking met een paard zijn. De op dat moment net nieuwe grootheid voor vermogen, Watt, zei de gewone sterveling namelijk echt nog helemaal niets.
James Watt koos ervoor om de vergelijking tussen paard en machine op papier te ‘berekenen’ en dus niet in de praktijk uit te testen. Hij ging er uiteindelijk vanuit dat een gemiddeld werkpaard een gewicht van 33.000 pond binnen een minuut 1 voet verder kon trekken en deze snelheid de hele dag vol kon houden. We hebben werkelijk geen idee hoe hij aan die wijsheid kwam, maar dat dit een ‘guesstimate’ is, moge duidelijk zijn. Gelukkig maakte het in de praktijk helemaal niet uit hoe exact de vergelijking klopte, want de gemiddelde burger begreep toch vrij weinig van al de techniek en al die ingewikkelde berekeningen. Het enige dat de gewone man moest weten, is dat de machine van James Watt ongeveer vijf keer zoveel werk kon verzetten als een paard in dezelfde tijd.
Zijn tactiek werkte behoorlijk goed: de stoommachine van James Watt groeide uit tot één van de meest waardevolle apparaten van de Industriële Revolutie: iedereen wilde er eentje. De vergelijking met paarden bleek dus echt een briljante zet. We denken dat James daar achteraf wel eentje op gedronken heeft, in een druk café ergens in het centrum van Glasgow.